İçerik
- Okyanus ve Kıtasal Yakınsak Sınırlar
- Okyanusya Karşı Okyanusya Yakınsak Sınırlar
- Kıta - Kıta Yakınsak Sınırları
- Iraksak Sınırlar
- Sınırları Dönüştür
Yakınsak, farklı ve dönüşüm sınırları, Dünya'nın tektonik plakalarının birbirleriyle etkileşime girdiği alanları temsil eder. Üç tipi olan yakınsak sınırlar, plakaların çarpıştığı yerlerde meydana gelir. Farklı sınırlar, plakaların birbirinden ayrıldığı alanları temsil eder. Dönüşüm sınırları, plakaların birbirinden geçtiği yerlerde meydana gelir.
Okyanus ve Kıtasal Yakınsak Sınırlar
Okyanus plakaları kıtasal levhalarla çarpıştığında, daha yoğun olan okyanus levhası daha hafif kıtasal plakanın altına zorlanır. Bu sürecin üç jeolojik sonucu var. Kıtasal plaka, dağlar oluşturarak yukarı kaldırılmıştır. Okyanus levhası ilerledikçe bir hendek oluşur. Son olarak, inen plaka eridikçe, kıtasal plakanın yüzeyinde volkanik aktiviteye yol açar.Bu, okyanustaki Nazca Plakası'nın Güney Amerika Plakası'nın altında yuvarlandığı ve And Dağları'nı ve Peru-Şili Açması'nı yaratan yerlerde meydana geliyor.
Okyanusya Karşı Okyanusya Yakınsak Sınırlar
İki okyanus plakası çarpıştığında, daha eski olan yoğun plaka alt seviyelere çıkar. Bu tektonik çarpışmanın sonuçları, okyanus ve kıtasal plakaları içerenlere benzer. Deniz tabanında derin bir hendek oluşturulmuştur. Örneğin, zorlu Marianas Açması Filipin Plakasının Pasifik Plakası altına yerleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Ayrıca zamanla ada zincirleri oluşturabilen denizaltı volkanik aktivitesi de vardır. Alaska'daki Aleut Yarımadası, bu tür ada yayına bir örnektir.
Kıta - Kıta Yakınsak Sınırları
Kıtasal plakalar birbirine çarptığında, her iki plaka da eşit derecede hafif ve yüzdürücü oldukları için diğerinin altına giremez. Bunun yerine, yoğun baskı altında birlikte preslenirler. Bu basınç hem dikey hem de yatay olarak bükülme ve kayma yaratır. Dünyadaki en büyük dağların oluştuğu süreç budur. Örneğin, Hindistan ve Avrasya Plakaları yaklaşık 50 milyon yıl önce çarpıştığında, sonuç Himalayalar ve Tibet Platosu'nun oluşumu oldu.
Iraksak Sınırlar
Farklı sınırlar, plakaların birbirinden ayrıldığı yerlerde meydana gelir. Bu yayılma, altındaki erimiş magmada konvektif kuvvetlerden kaynaklanır. Yavaş yavaş dağıldıklarında, bu sıvı bazalt lav boşluğu doldurur ve hızlı bir şekilde katılaşarak yeni bir okyanus kabuğu oluşturur. Kıtasal plakalarla bu gerçekleştiğinde, Doğu Afrika Yarışı gibi bir yarık vadisi oluşur. Bu, okyanus levhalarıyla gerçekleştiğinde, Orta Atlantik Sırtı gibi deniz tabanında bir sırt oluşur. İzlanda aslında Orta Atlantik Sırtı'nın tepesinde oturuyor. Sonunda, ada iki ayrı kara kütlesine bölünecek.
Sınırları Dönüştür
Dönüştürme sınırları, plakaların birbirinden geçtiği yerlerde meydana gelir. Bunlara muhafazakar sınırlar da denir, çünkü kabuk ne yok edilir ne de onlar boyunca yaratılır. Dönüşüm sınırları, en çok okyanus kırılma bölgeleri oluşturdukları deniz tabanında görülür. Karada meydana geldiklerinde hata yaparlar. Bu kırılma ve arıza hatları tipik olarak uzaklaşan uzaklaşan bölgeleri birbirine bağlar. Örneğin, San Andreas Fayı kuzeydeki Güney Gorda ıraksak bölgesini güneyden Doğu Pasifik Yükselişine bağlar. Kuzey ucunda, bu fay Mendocino Kırılma Bölgesi olarak Pasifik Okyanusu'na kadar devam eder. San Andreas Fayı boyunca, Pasifik Plakası kuzeybatıya, Kuzey Amerikan Plakası güneydoğuya doğru ilerliyor.