İçerik
Tsunami, bir su sütununun dikey olarak yer değiştirmesinden kaynaklanan bir dalga veya bir dizi dalgadır. Bu, deniz tabanının altındaki depremler ve üzerindeki şiddetli volkanik patlamaların, suyun üstünde veya altındaki toprak kaymalarının veya meteoritin denize çarpmasıyla üretilebilir. Tsunamiler denizdeki tortuları ve omurgasızları kazıyarak mercan resifleri arasında çökmeye ve kıyı bitki örtüsünü tahrip eder. Ekosistemler iyileşebilirken, insan girişimi karışabilir.
Dalga Üretimi ve Yayılımı
En yıkıcı olan tsunamiler, bir depremde yeryüzünün deniz tabanının altındaki kabuğunun kırılmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin, Hint ve Pasifik okyanus tabanlarının altındaki kabuk, tektonik plakalar arasındaki çok sayıda çarpışma sınırından oluşur. Okyanus tabanı yukarı, yanlara veya aşağıya doğru itilebilir. Her durumda, hareket okyanus yüzeyinde bir metreden daha küçük ancak yüzlerce kilometre dalga boyunda olan küçük bir kütük gibi gelişen büyük miktarda suyu değiştirir. Bu, kendi momentumuyla her yöne ilerleyerek, derin okyanuslarda 4,5 km'ye (2,8 mil) kadar derinliklerde saatte 900 kilometreye ulaşıyor. Yüksekliği yaklaşık 10 metreye ulaşabilmesine rağmen, kıyıya yakın 10 metreye (39 fit) su derinliklerine ulaştığında, hızı 35 ila 40 kph (21.8 ila 25 mph) arasında düşer. Bununla birlikte, dalga bir koy veya doğal liman içinde kapalıysa yüksekliği 30 metreden (100 fit) fazla olabilir.
Deniz Tabanı Erozyonu
Bir tsunami dalgasının tabanı deniz tabanının topografyasını değiştirebilir. Deniz tabanı tortularını aşındırır ve deniz tabanındaki bentik - deniz dibi - ekosistemleri tahrip edebilir. Bunlar genellikle deniz tabanı çökeltilerinden geçen ve bunları karıştıran kabuklular, solucanlar ve salyangozlar gibi omurgasızlardır. Bazen, deniz tabanının büyük parçaları parçalanabilir. Mart 2011 Japonya'nın Tohoku kenti deprem tsunami aşınmış çökeltileri diğer yerlere devasa deniz kumulları gibi yatırdı.
Mercan resifleri
Mercan resifleri, tsunami dalgası için kıyı şeridine doğru hareket ederken doğal dalgakıranlardır. Aralık 2004 Endonezya depremi tsunami, Hint Okyanusu kıyılarındaki mercan resiflerini harap etti. Daha sonra yapılan araştırmalar, balıkçıların balıkları yakalamak için dinamitleri patlattıkları ya da siyanür bileşiklerini denize döktüğü için resiflerin ölmekte olduğunu gösterdi. Tsunamiden dört yıl sonra, sağlıklı mercanlar yenileniyordu.
İntertidal Ortamlar
Seagrass yatakları, mangrov ormanları, kıyı sulak alanları ve intertidal bölgedeki balık ve hayvan yaşamları tsunamilere karşı özellikle hassastır. Bu, düşük gelgit havaya maruz kalan ve yüksek gelgit sular altında kalan bir sahil kısmıdır. 2011 tsunami'sinden önce, kuzey Japonya’nın ai kıyılarındaki su altı deniz otları iki katlı bir binanın yüksekliğine kadar büyümüştü. Hokkaido Üniversitesi'nden bir deniz ekolojisti olan Masahiro Nakaoka, tsunamiden iki yıl sonra büyüyen yeni deniz otu filizlerini gözlemledi ve canlandırmak için on yıla ihtiyaçları olduğunu tahmin etti. Ancak, insan yapımı tsunami bariyerleri olarak yeni deniz surları ve dalgakıranların inşası bu canlanmayı engelleyebilir. Bariyerler, kıyıdaki dağlardan ve denize akan sudaki besin yönünden zengin su yollarını keserdi.
Tür işgali
Tsunamiler, okyanusun bir tarafından diğerine büyük miktarda moloz taşıyabilir. Japonya'nın Misawa kentinden bir blok, Pasifik Okyanusu'nu geçmek ve Oregon kıyılarına çarpmak için 15 ay sürdü. Bu enkaza bağlı algler ve diğer organizmalar okyanus geçişinden kurtuldu. Bunlar Oregon'da yeni topluluklar kurabilir ve potansiyel olarak yerli türlerin yerini alabilir.