İçerik
- Ozon Tabakası ve Ultraviyole Radyasyon
- Tanımlanan Kloroflorokarbonlar
- Kloroflorokarbonların Yıkıcı Gücü
- Ozon tabakasının incelmesi
- Ozon Kaybetmenin Zararlı Etkileri
Dünya, güneş sistemindeki gezegenler arasında, ılımlı sıcaklıklarından ve su ve oksijenin varlığından, sakinlerini güneşin zararlı enerjisinden koruyan ozon molekülleri katmanına kadar birçok avantaja sahiptir. Kloroflorokarbonların veya CFC'lerin ortaya çıkışı, ozon tabakasını ve Dünya sakinlerinin hayatta kalmasını tehdit etti. Üreticiler, CFC'lerin koku yaymadığı, stabil olduğu, yanıcı veya toksik olmadığı ve ucuza üretilebilecekleri için kimyasalların derhal baş ağrıları olduğunu düşünmüşlerdir. Bu üreticilerin umutlarının ancak on yıl sonra kesileceğini bilmiyorlardı.
Ozon Tabakası ve Ultraviyole Radyasyon
Bir ozon tabakası Dünya'yı saran ve gezegenlerin yüzeyindeki canlılara ulaşan ultraviyole veya UV ışınlarına zarar verir. Ozon tabakası temel olarak stratosferde bulunur ve atmosfer yüzeyinin Dünya yüzeyinin 10 ila 50 kilometre (yaklaşık 6 ila 30 mil) üzerinde olduğu bir tabakadır. UV radyasyonu, insanlarda cilt kanseri ve katarakt gibi göz merceğinin bulanıklaşması gibi çeşitli zararlı etkilere neden olur. Ozon kimyasal olarak birbirine bağlanmış üç oksijen atomu içerir, normal formdaki oksijen ise diyatomiktir, yani iki kimyasal olarak bağlanmış oksijen atomu içerdiği anlamına gelir. Ozon molekülleri, bir oksijen atomunu ozon molekülünden ayırmak için bu enerjiyi kullanarak UV ışınlarını emer. Bu, UV ışını enerjisini kullanır ve onu canlılara zararsız hale getirir. Üç UV ışınımı türünden, UVB en zararlı olanıdır çünkü okyanus yüzeyinin altında bile en uzak noktalara ulaşır.
Tanımlanan Kloroflorokarbonlar
Kloroflorokarbonlar veya CFC'ler, klor, flor ve karbon elementlerinin kombinasyonlarından oluşan bileşiklerdir; aerosoller, soğutucular ve köpükler, CFC içerir. Bu CFC'ler havaya girdiğinde, ozon molekülleriyle buluşmak ve onları yok etmek için atmosfere yükselirler. İlk kez 1928'de kullanılan CFC'ler o zamandan beri çeşitli CFC bileşikleri oluşturulduğundan daha yaygın hale geldi. Daha iyi bilinen CFC'lerin bazıları, buzdolaplarında ve klimalarda soğutma maddesi olarak kullanılan ancak o zamandan beri Amerika Birleşik Devletleri'nde üretimden çıkarılmış olan Freon bileşikleridir. ABD hükümeti, Freon'un, malzemeler mevcut olduğu sürece cihaz ve araçlarda kullanılmasına hala izin veriyor. Çevre dostu bileşikler çoğunlukla Freon'un soğutucusudur.
Kloroflorokarbonların Yıkıcı Gücü
Güneşin UV ışınları CFC'lerle temas ettiğinde, klor atomları gevşer. Bu klor atomları, ozon molekülleriyle buluşana kadar atmosferde dolaşır. Klor atomu ve ozonun oksijen atomlarından biri, iki atomlu veya moleküler oksijeni geride bırakarak birleşir. Serbest bir oksijen atomu bu klor-oksijen bileşiğine temas ettiğinde, iki oksijen atomu moleküler oksijen oluşturmak için bir araya gelir ve klor daha fazla ozon molekülünü tahrip etmek için gider. Ozon moleküllerinden farklı olarak moleküler oksijen, UV ışınlarının Dünya yüzeyine ulaşmasını engelleyemez. ABD Çevre Koruma Ajansı, bir klor atomunun 100.000 kadar ozon molekülünü tahrip edebileceğini tahmin etmektedir. 1974'te M.J. Molina ve F.S. Rowland, CFC'lerin atmosferdeki ozon moleküllerini nasıl parçaladıklarını anlatan bir makale yayınladı.
Ozon tabakasının incelmesi
CFC'ler, ekipmandaki sızıntılar nedeniyle atmosfere salınır. CFC'ler kararlı bileşikler olduğundan ve suda çözülmediklerinden, onlarca yıldan yüzlerce yıla kadar uzun süre takılma eğilimindedirler. Genel olarak, ozon sürekli olarak oluşur ve tahrip olur, ancak atmosferdeki toplam ozon miktarı esas olarak sabit bir sayıda kalmalıdır. CFC'ler bu dengeyi bozarak ozonu değiştirilenden daha hızlı temizler.
Ozon Kaybetmenin Zararlı Etkileri
UVB ışınları, tüm canlıların genetik materyalini depolayan molekül olan DNA'yı parçalamaktadır. Organizmalar bu hasarın bir kısmını kendileri onarabilirler, ancak onarılan DNA, kanserlerin oluşmasına ve hayvanlarda eksik veya fazla uzuvlar gibi diğer mutant etkilere neden olur. 1978'de, CFC'lerin ozon tabakası üzerindeki etkileriyle ilgili çeşitli çalışmaların yayınlanmasından sonra, Amerika Birleşik Devletleri, aerosollerde kullanılan CFC'lerin yasaklanmasına karar verdi.