İçerik
- TL; DR (Çok Uzun; Okumadı)
- Oksijen ile Reaksiyona Girme
- Asitte Çözme
- Su ile Karıştırma
- Su emici
- Su çıkarma
Kimyasal ayrışma, kimyasal reaksiyonlar genellikle kayanın fiziksel olarak parçalanması, yani mekanik ayrışma ile birlikte hareket eden kayaları zayıflatıp parçaladığında oluşur. Bu işlem aslında kayaları veya mineralin kimyasal bileşimini değiştiren kimyasal bir değişimi içerir. Kimyasal ayrışma ıslak, nemli bölgelerde kuru alanlardan daha yaygındır, çünkü nem birçok kimyasal ayrışmanın önemli bir bileşenidir.
TL; DR (Çok Uzun; Okumadı)
Kimyasal ayrışma, bileşen minerallerini değiştiren kimyasal reaksiyonlardan dolayı kayaların parçalandığı süreçleri tanımlar. Beş önemli kimyasal yıpranma örneği oksidasyon, karbonasyon, hidroliz, hidrasyon ve dehidrasyondur.
Oksijen ile Reaksiyona Girme
Kayalar ve oksijen arasındaki reaksiyon oksidasyon olarak bilinir. Kayalardaki elementler veya bileşikler oksijen ve suyla reaksiyona girdiğinde, oksitler denilen maddeleri oluştururlar. En yaygın oksidasyon örneklerinden biri demir oksit veya pastır. Pas kırmızımsı-kahverengi bir renge ve yumuşak ve ufalanan bir kıvama sahiptir, bu da okside olmuş kayayı diğer yıpranma biçimlerine karşı daha duyarlı hale getirir. Simli demirden kırmızımsı kahverengi demir okside bir renk değişikliği kimyasal bir değişimin meydana geldiğinin iyi bir göstergesidir.
Asitte Çözme
Havadaki karbondioksit su içinde çözündüğünde, karbonik asit oluşturur. Karbonik asit oldukça zayıf olsa da, karbonatlaşma olarak bilinen bir kimyasal ayrışmaya neden olabilir. Örneğin kalsit, kalsiyum, karbon ve oksijenden oluşan bir kalsiyum karbonat mineralidir. Karbonik asit ile reaksiyona girdiğinde, kalsiyum karbonat, bileşenlerine, kalsiyum ve bikarbonat'a parçalanır. Bu tip kimyasal ayrışma, mağaralar ve lavabolar gibi karst topografyası oluşturulmasında özellikle önemlidir. Büyük ölçüde kalsiyum karbonattan oluşan kireçtaşı yeraltı suyuyla reaksiyona girer. Su parçalanıp kayayı çözdüğünde, yeraltında kalan alanda mağaralar gelişir. Yeraltındaki alan çok büyüdüğü zaman, yüzeydeki toprak çökerek bir düden oluşturur.
Su ile Karıştırma
Hidroliz, suyun kimyasal olarak bağlandığı ve genellikle daha zayıf bir malzeme üreten kimyasal yıpranma biçimini tanımlar. Su ile reaksiyona girdiğinde kile dönüşen feldspatın ayrışması, en yaygın hidroliz örneklerinden biridir. Su, genellikle granitte bulunan bir mineral olan feldispattaki iyonları çözer. Bu iyonlar suyla reaksiyona girerek kil mineralleri oluşturur.
Su emici
Hidrasyon, bir mineral yeni bir madde oluşturmak için suyu emdiğinde oluşur. Hidrasyon, kayanın hacmini artırmasına neden olur, bu da kayanın üzerinde stres yaratabilir ve onu diğer tür hava şartlarına karşı daha savunmasız hale getirebilir (mekanik hava şartlandırma işlemleri dahil). İki hidrasyon örneği, anhidritten alçı oluşumunu ve hematitten limonit oluşumunu içerir.
Su çıkarma
Hidrasyon yeni bir kimyasal yapıya sahip bir kaya oluşturmak için su eklerken, dehidrasyon suyun kayalardan uzaklaştırılmasını gerektirir. Suyun hematite veya hidrasyona eklenmesi limonit oluşturur; tersine, suyun limonitten çıkarılması veya dehidrasyon, hematit ile sonuçlanır.