İçerik
Ayrışma veya kayaların kırılması, dünyadaki yaşamı desteklemede kilit bir rol oynar. Ayrışma, gezegenimizin çok çeşitli karasal bitki ömrüne sahip olmasını sağlayan toprağı üretir. Yeni oluşan topraklar öncelikle yıpranmış kaya ve mineral parçacıklarından oluşur. Bitkiler büyüdükçe, ölür ve ayrışır, toprak, humus olarak da bilinen organik madde ile zenginleşir. Kayaların ayrışma hızı, bir dizi faktörden etkilenir.
Mineral bileşimi
Kimyasal ayrışma olarak bilinen bir tür ayrışma, etkilenen kayaların kimyasal bileşimine bağlı olarak farklı oranlarda çalışır. Ana kimyasal ayrışma işlemlerinden ikisi oksidasyon ve karbonasyondur. Paslanma olarak daha iyi bilinen oksidasyon, havaya maruz kalan kayaları zayıflatır. İşlem, yıpranmış bazaltta olduğu gibi kırmızı veya kahverengi renk değişikliği üretir. Demir içeriği yüksek olan kayaçlar oksidasyona en yatkındır. Karbonasyon, atmosferdeki karbon dioksit zayıf karbonik asit oluşturmak için suyla karıştığında meydana gelir. Karbonasyon esas olarak kireçtaşı ve mermer gibi yüksek kalsitli kayaları etkiler.
Kafesin Türü
Silikat mineralleri, yinelenen bir ızgara oluşturan silikon ve oksijenin kimyasal kombinasyonlarına dayanan kristal kafeslerden oluşur. Silisyum-oksijen grupları doğrudan birbirine bağlanırsa, ayrışma daha yavaş ilerler. Bununla birlikte, bazı oksijen atomlarının bir ara maddeye bağlanması durumunda, kafes daha az dayanıklıdır. Örneğin, yavaş yıpranan bir kaya olan kuvars için kristal kafes sadece silikon-oksijen bağlarını kullanır. Buna karşılık, olivin havalarda çok hızlı. Olivin kafesinde, oksijen atomlarının çoğu, silikondan ziyade magnezyum veya demire bağlanır.
Sıcaklık
İklim, ayrışma oranını iki farklı şekilde etkiler. Kimyasal ayrışma sıcak ortamlarda daha hızlı ilerler, çünkü artan sıcaklık kayaları parçalayan birçok kimyasal reaksiyonu hızlandırır. Buna karşılık, fiziki yıpranma oranları soğuk bölgelerde, özellikle donmaya yakın yerlerde bulunanlarda daha yüksektir. Bu tür alanlarda, donma sıkışması, sıvı suyun kaya içinde gözeneklere veya kırıklara girip donduğu ve dontuğu kilit bir ayrışma işlemidir.
Su ve tuz
Islak ortamlarda hem kimyasal ayrışma hem de fiziksel ayrışma maksimize edilir. Don kama suyu mevcudiyetine bağlıdır ve karbonatlaşmanın kimyasal süreci hem su hem de karbondioksit gerektirir. Su ayrıca kayayı doğrudan hidrolik hareketle veya asit yağmuru üretimi ile havalandırabilir. Tuz içeriği yüksek olan bölgelerde ayrıca tuz sıkışması olayı nedeniyle artan hava koşulları görülür. Tuzlu su kayaya sızdığında, su buharlaştığında tuz kristallerinin büyümesiyle küçük çatlaklar ayrılabilir.