İçerik
- Dağ şekli
- Daireler: Ovalar
- Yüksek Açılımlar: Yaylalar
- Vadiler, Kanyonlar ve Mağaralar
- Çöllerin Yer Şekilleri
Pek çok farklı tipte yeryüzü şekli, Dünya’nın topografyasını oluşturur. Birkaç ana kategori kategorisi, dağlar, ovalar, platolar ve vadiler dahil, gezegenin daha küçük bir kısmının su ile kaplı olmadığını tanımlamaktadır. Bunlar, su ve rüzgardan erozyon, plaka hareketi, katlama ve faylanma ve volkanik aktivite gibi çeşitli doğal kuvvetler tarafından oluşturulabilir.
Dağ şekli
••• Comstock / Comstock / Getty ImagesEn yaygın türdeki dağlar, Dünya kabuğunun Kanada Kayalıkları ve Alpler gibi katlanıp faylanma yaşadığı yerlerde ortaya çıkar. Kaliforniya’daki Sierra Nevada gibi fay bloğu dağları, Dünya’nın kabuğu çatlayıp yukarı doğru itildiğinde oluşur. Volkanik dağlar, Dünya’nın derinliklerinden gelen sıcak magmanın kabuğun içinden parçalanıp, yüzeyde, sessizce veya patlayıcı olarak birikmesiyle oluşur. Volkanizma, bir dizi geniş bazaltik kalkan volkanın üzerine inşa edilmiş Hawaii gibi adalar oluşturabilir. Kıtalardaki volkanlar, Washington State’in Rainier Dağı’nın en önemli örneklerinden biri olarak öne çıkmakta ve neredeyse ada gibi görünmektedir.
Daireler: Ovalar
Dünya yüzeyinin çoğu, yavaşça yuvarlanmadan tamamen düz olan çoğunlukla seviye profili ile tanımlanan düşük ve yüksek ovalardan oluşur. Bu toprak formları, “taşkın alanları” ve büyük nehirlerin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Atlantik-Körfez Kıyı Ovası'ndaki deltalarında olduğu gibi, geniş sediman birikimi alanlarında yaygındır. Bu örnekler alçakta olsa da, Orta Kuzey Amerika'nın Büyük Ovaları gibi yüksek rakımlı ovalar - Kayalık Dağlardan yıkanan ve uzun zaman önce deniz yollarında biriken tortular gibi - daha yüksek ovalar da var. Ovaların çoğunlukla düz topografyayı tanımladığını unutmayın, ancak insanlar bazen yanlış olarak plain ovaları ekosistemler (kırlar ve bozkırlar) ile eş anlamlı olarak kullanırlar. Ormanlık bir ovaya kolayca sahip olabilirsiniz.
Yüksek Açılımlar: Yaylalar
••• Comstock / Comstock / Getty ImagesYaylalar, en az bir tarafa alçakta kalan topraklarla sınırlanan ve genellikle oldukça ani izler tarafından çevrilmiş yüksek düzlükler - yani düzleşmiş alanlar - olarak düşünülebilir. Bu arazi özellikleri zamanla aşınmış olan çok eski dağlardan kaynaklanırken, diğerleri bloksal faylanma ile oluşur. Dünyanın en büyük platosu Orta ve Doğu Asya'nın Tibet Platosu'dur. Kurak iklimlerde, platolar Amerikan Güneybatı’nın Colorado Platosu’nda olduğu gibi, geniş çıplak kayalara sahip mesaslara, popolara ve kanyonlara su ve rüzgar erozyonu ile ağır şekilde oyulabilir.
Vadiler, Kanyonlar ve Mağaralar
Nehirlerin ve buzullar adı verilen hareketli buz kütlelerinin erozyonu, genellikle faylanma ile birlikte vadileri şekillendirmeye yardımcı olur. Drenajlardan aşağı akan buzullar, U şeklindeki vadileri şekillendirme eğilimindedir; bu tür buzullarla oyulmuş oluklar, genellikle New York Eyaleti'nin Finger Gölleri'nde olduğu gibi gölleri desteklemeye gelir. Aksine akan su, V şeklindeki vadileri oymaya meyillidir. Dağ vadileri dik duvarlara ve dar kanallara sahip olma eğilimindedir - bu tür özellikler kanyonlar veya geçitler olarak adlandırılabilir - ovalardaki vadiler sığ yamaçlara ve daha geniş kanallara sahiptir. Karstlarda, kireçtaşı, dolomit veya alçıtaşı kayalarının yavaşça yeraltı suyu ile çözündüğü mağaralar oluşur. Diğerleri kıyı şeridinde uçurumları vuran dalgalar veya erimiş kayaların bir volkanın lav borusunun içini boşalttığı dalgalar tarafından oluşur.
Çöllerin Yer Şekilleri
Çöller olarak bilinen, çok kurak ve az yağışlı ve yüksek buharlaşma koşullarıyla tanımlanan ekolojik manzaralar, bol miktarda dağları, ovaları, platoları ve farklı çöl yer altı formları içeren kanyonları içerir. Bunlara çakıl ovaları, kum tepeleri ve kuru gölbacakları dahildir. Çöllerin oluşumundan, özellikle mevcut ve geçmişteki iklim koşullarından, birçok doğal faktör sorumludur. Kaliforniya'daki Mojave Çölü, dağlar, kanyonlar, volkanik alanlar ve kuru göl havzaları da dahil olmak üzere milyonlarca yıl boyunca değişen 1,6 milyon dönümlük manzaradan oluşmaktadır. Bölge, eski göllerin bitişik vadilere taşdığı ve sonunda Ölüm Vadisi'ne döküldüğü büyük bir iç drenaj havzasındadır. Bölge kuruduktan sonra, rüzgârın erozyona maruz kaldığı kuru gölbacakları bıraktı.